De christelijke Iraakse vluchtelingen in Koerdistan leven dagelijks onder de dreiging van de terreur van IS. Velen van hen geloven dat IS de ware islam is, dat de islam dus inherent gewelddadig is. zes weken verblijft Mgr. Yousif Thomas Mirkis, de aartsbisschop van Kirkuk, nu onder hen. Yosé Höhne-Sparborth, projectmedewerkster van Kerk en Vrede, zocht hem op en vroeg hem hoe hij daarmee omgaat, als pastor die steeds voor verzoening pleit.

Die vluchtelingen zijn bang. Waarschijnlijk ook boos, maar vooral bang en wanhopig. Ik laat het ze dus zeggen. Ik ga ze niet tegenspreken. Niet zomaar: het is ook therapie, dat ze zich kunnen uitspreken en hun angst kunnen verwoorden. Daar mag ik niet tegen ingaan als pastor. Althans, niet discussiërend. Tegelijk mag ik zelf niet die emotie overnemen of in eigen emotie blijven steken.

Als pastor moet ik goed blijven luisteren en kijken, en zoeken naar de ingangen om hen weer terug te voeren tot wat wezenlijk christen zijn is. Jezus nodigde ons uit om te leven in verzoening, om te vergeven. 7x70 maal. Dat gaat niet over kleine ongemakken. 7x70 maal betekent een leven lang. Als je existentieel onderuit geschoffeld bent, vergeef je niet zomaar even. Dat mag ik dus ook niet verwachten van deze mensen. Maar ik dien ze wel te helpen om aan dat levenslange proces van vergeven te beginnen. De een eerder, de ander later. Telkens als er een nieuwe aanslag zijn zal, zal de angst weer levensgroot opkomen. En dan weer toewerken naar die beslissing om te leven in vergeving. Dat is christen zijn. Daartoe zijn we uitgenodigd, daartoe moet ik mijn mensen zien uit te dagen. 7x70 maal. In Irak doen we dat al minstens veertig jaar.

Als theoloog en bisschop moet ik nog veel breder en scherper kijken naar wat er gaande is in de wereld. Onlangs was er die vreselijke aanslag in Parijs. De media zoemen er met hun camera’s op in. We zitten er via de televisie bovenop. Dat roept emoties op. De media zullen die emoties bespelen. Tot er een volgend hot item is, dan wordt het weer vergeten. Het gevaar is groot met de werkwijze van de westerse media dat de Europeanen nu in de emotie van die aanslag blijven steken. Wereldwijd worden de media gedomineerd door westerse belangen. Ze laten ons zien wat de dominante westerse wereld wil dat wij zien. Nu zullen we, vrees ik, te zien krijgen hoe gevaarlijk moslims zijn. Er zal weer gegeneraliseerd worden. Net zoals op dit moment ook een deel van mijn mensen doet: de vluchtelingen die zich hopeloos en vernederd voelen, van hun bestaan en hun toekomst beroofd. Maar dat generaliseren is een virus.

Het generaliseren gaat van het westen uit, dat wordt altijd weer vergeten. De westerse wereld heeft een vijand nodig. Eerst waren dat de communisten. Na de val van de Berlijnse muur waren dat binnen een jaar de moslims. Elke gebeurtenis die dat schijnbaar kon bevestigen werd uitvergroot. ‘De moslims zijn het grote kwaad.’ Daaruit heeft Da’ish (zo noemt men IS in Irak) kunnen ontstaan: bij ons en bij jullie. Da’ish doet het na: alleen zij zijn goede moslims; de anderen zijn het kwaad, de zonde, en moeten dus dood. Als we hen nadoen, zo dodelijk generaliserend, dan hebben ze al gewonnen. Dan zijn wij verloren.

We moeten wel helder hebben dat IS uit gangs bestaat die zelfs een staat kunnen overnemen. Dat moet gestopt worden want dat is bloedlink. Maar Da’ish is ook een waarschuwing voor Europa. Europa is een vesting geworden met Lampedusa als symbool. Waarom wordt Europa steeds meer als Israël met een hoge muur om zich heen? Zonder te kijken wat er achter die hoge muur gaande is en naar wat jullie veroorzaken bij die mensen achter die hoge muur? Als je dat doet zul je nooit meer in vrede leven.

Ik begrijp de angst van de vluchtelingen en zal hen niet tegen spreken. Maar ik zal proberen te voorkomen dat hun angst in haat zal veranderen. De emoties na zo’n vreselijke aanslag bespelen en haat preken tegen de moslims, dat is het ergste dat Europese politici nu kunnen doen. Da’ish heeft niets met islam te maken. Integendeel, de moslims zijn het meest slachtoffer. Da’ish heeft hun godsdienst gekaapt en er een dodelijk wapen van gemaakt. Da’ish heeft bij ons al meer moskeeën dan kerken opgeblazen. De christenen zijn gevlucht uit Mosul. De moslims dachten veilig te zijn en bleven – velen zijn inmiddels gedood. Da’ish is maffia, crimineel, gangs. Da’ish preekt haat. Als we dat overnemen, stevenen we af op het einde van de wereld.

Als christelijk theoloog geloof ik in de erfzonde als een maatschappelijk gegeven waar niemand los van staat. Dat maakt me op diverse manieren bescheiden. Vanwege de erfzonde zijn mensen maar beperkt verantwoordelijk voor het kwaad dat ze aanrichten. Daarom kan ik vergeven, daarom moeten we vergeven. En tegelijk, omdat ik geloof in de erfzonde, kan ik nooit zover komen dat ik de ander tot zondaar verklaar en mezelf buiten schot houd. Ik weet dat de ander niet meer dan ik aan zonde onderhevig is. Ik kan dus nooit menen dat de ander het meer dan ik verdient om te sterven. Ik kan dus niet doden, maar ook niet generaliseren want dat is de ander tot voorwerp maken waar je je haat op kunt botvieren. Generaliseren is dodelijk.

Foto: kawergosk 1 door European Commission DG ECHO (CC BY-ND 2.0)