“EVE is heel echt. Het is zo echt als het echte leven”, zei een speler van de online sciencefictiongame EVE Online op een forum. “Ik kan niet wachten totdat er technologie beschikbaar is waarmee ik mezelf kan uploaden en voor altijd in het universum van EVE kan leven”, verzuchtte hij.

De virtuele wereld als hiernamaals. Behalve een ruimte waarin het onmogelijke kan gebeuren en spelers draken bedwingen of sterrenstelsels veroveren, raakt de virtuele werkelijkheid van de ‘massively multiplayer online’ game (MMO) aan onze verbeelding van het eeuwige. Het is de ervaring van virtualiteit zelf die beelden oproept van oneindigheid. Tegen die achtergrond filosoferen mensen over de mogelijkheid om virtueel verder te leven na de dood.

De virtuele ervaring is een bijzondere manier van bewustzijn. In virtualiteit bevinden mensen zich gelijktijdig op hun eigen plaats en in een andere, virtuele ruimte. Men is dus zowel in het alledaagse als in een verbeeld bewustzijn. Dit verbeelde bewustzijn van de virtuele realiteit is echter meer dan een aantal bewegende beelden uit het ideeënrijk; het is een gematerialiseerde ruimte met kenmerken van een wereld zoals onze alledaagse werkelijkheid. Belangrijkste is de mogelijkheid tot interactie met zowel de natuurlijke als de sociale omgeving. Spelers in deze wereld zijn karakters die zich op allerlei manieren kunnen vormen en ontwikkelen door de interactie met deze natuurlijke en sociale virtualiteit. In die zin is de virtuele wereld van de MMO inderdaad zo echt als het echte leven. Het is echter ook een wereld die vereenvoudigd is in vergelijking met onze offline werkelijkheid. In EVE Online, een MMO die bekend staat om de grote vrijheid die spelers krijgen om hun virtuele leven vorm te geven, is het virtuele vliegwiel een niet aflatende stroom van oorlogen, schermutselingen en piraterij.

De dood is alom aanwezig in de MMO. Voor spelers is de meest wezenlijke vraag in dit verband: hoe vermijd ik dat mijn karakter dood gaat en, als dat toch gebeurt, hoe zorg ik er dan voor dat het zo snel mogelijk weer tot leven komt? Maar anders dan de tijdelijke dood van het karakter is er ook een plaats voor de echte doden in MMOs. In EVE Online is het niet ongebruikelijk dat overleden spelers herdacht worden door containers met woorden ter nagedachtenis in de ruimte te deponeren. Soms organiseren groepen spelers herinneringsbijeenkomsten voor overleden gamevrienden. In EVE Online hebben spelers de mogelijkheid om biografische informatie met zich mee te dragen die voor andere spelers zichtbaar is. Soms bevatten deze ‘bio’s’ verwijzingen naar overleden ‘buddies’. In deze vormen van rouw en herinnering aan de doden zien we hoe de offline werkelijkheid in de virtuele wereld binnengebracht wordt. 

Bekend is de ‘Shrine of the Fallen Warrior’, het gedenkteken voor Michael Koiter in Azeroth, de virtuele wereld van bestselling MMO World of Warcraft. Koiter was een jonge ontwerper die aan de wieg stond van deze game. Het monument is een altaar op een berg. Op het altaar ligt een kopie van het karakter van deze gamedesigner. Vóór het altaar is een ‘spirithealer’ zichtbaar die de naam Koiter draagt. ‘Spirithealers’ zijn in deze game engelachtige figuren die dode spelers weer tot leven wekken. De socioloog William Bainbridge, die Azeroth van binnenuit onderzocht en daar een boek over schreef, noemt dit monument een teken van religieuze hoop op leven na de dood. Volgens Bainbridge kunnen MMOs zich zo ontwikkelen dat zij op den duur een werkelijk hiernamaals worden, oftewel een plek waar overleden spelers virtueel kunnen ‘voortleven’ door het spelerskarakter te kopiëren naar een computergestuurd animatie. Met de dood wordt de correlatie tussen offline en online werkelijkheid opgeheven, maar in de toekomstige virtualiteit kunnen de doden mogelijk weer een nieuw leven krijgen.

Foto: Looking into the future door Roger Smith (CC BY-NC-ND 2.0)