‘Zie de leliën des velds…’ Het was één van de bijbelfrasen die mijn vader wel eens uitriep. Nu citeerde hij wel vaker uit een liedje, een conference of uit woorden die hij in de kerk had gehoord. Maar welbeschouwd was zijn liefde voor deze woorden merkwaardig. Ten eerste heeft hij van zijn dertiende tot en met zijn zesenzestigste behoorlijk hard gewerkt (van knechtje tot kruidenier). Zelf was hij dus geen boegbeeld van zorgeloosheid. Ten tweede deed hij in levensmiddelen: hij leefde als het ware van de bezorgdheid die anderen voor eten en drinken hadden. En toch vrolijk dit vers aanhalen. Of aanhalen – hij maakte de zin nooit af, want het vervolg werd min of meer bekend verondersteld: ‘Hoe zij groeien! Ze arbeiden niet, ze spinnen niet, maar ik zeg u dat Salomo in al zijn glorie niet gekleed ging als een van hen.’ Mijn broer en ik vonden het zelfs zo passend dat we deze evangelietekst voor zijn uitvaart uitgekozen hadden. Wat is er zo vrolijk aan deze tekst?

Vlak voordat Jezus de bloemen ging complimenteren, sprak hij over vasten. Wanneer je daar aan doet, zegt Jezus, laat daar dan niets van merken. Ga niet schijnheilig lopen doen. Maar andersom: als anderen naar jouw idee schijnheilig doen, of zich anderszins misdragen: ga daar niet over lopen zeuren.  Kijk liever naar jezelf. Daar heeft Jezus het over vlak na deze tekst. In beide gedeeltes gaat het over de preoccupatie met aanzien.

Daartussenin staan de lelies op het veld en de vogels in de hemel als beelden van ontvangers van zorg. Wat heeft het één met het ander te maken? Dit: in dit stuk van de Bergrede kaart Jezus aan dat we ons volgens hem met de verkeerde dingen bezig houden. Dat we niet moeten streven naar rijkdom, snappen we wel. Je kunt inderdaad niet de God van de liefde dienen én het grote geld. Irritant wordt het wanneer hij de alledaagse, algemeen menselijke, bezorgdheid om voedsel, drank en kleding hiermee verbindt. Alsof je daarmee ook al voor de Mammon, het grote geld, op de knieën gaat. Hij heeft makkelijk praten, kun je zeggen: hij liet zich met zijn kameraden onderhouden door rijke vrouwen die met hem meetrokken tijdens zijn campagne in Galilea en Judea.

Hier past een kleine nuancering: het is niet zorg (care) die wordt afgeraden, maar getob en gepieker (merimna tei psyche) – in het Engels: worry. Daar schiet je inderdaad niets mee op. Het is een uiting van een weinig vruchtbare gerichtheid en van een ongelukkige geestesgesteldheid. Tussen de regels meen ik zelfs te lezen: je druk maken over je eigen hardwerkende bestaan en mopperen over topinkomens (tollenaars en andere dienaren van de Mammon) zijn beide symptomen van een gerichtheid op zaken die er uiteindelijk niet toe doen. Dat vertroebelt je perspectief (‘oog’) en daarmee je gesteldheid (‘heel je lichaam’).
De gesteldheid waartoe de Bergrede ons oproept is niet onbekend. Ze opent ermee in wat de zaligsprekingen zijn gaan heten. In de nieuwere vertalingen staat het er klip en klaar, 9 maal: Gelukkig ben je. En de 10e maal: Verheug je en juich. Je bent gezien met je goede wil, je geworstel, je strijd en je verdriet – maar ik verklaar je makarios (zalig, gelukkig) want daarin, in jou dus, komt al iets van de komende wereld aan het licht. In die wereld regeert de liefde.

Een uitstekende vertaling van wat Jezus daar gezegd moet hebben, is volgens Pinchas Lapide het Engelse 'happy'. Een zeer aardse, positieve grondstemming. Be happy, dus.

Kort samengevat luidt de volledige boodschap dus: Be happy, don’t worry – waarmee duidelijk wordt dat Bobby McFerrin niet ver van de evangelische boodschap was. Bij hem was de volgorde alleen omgekeerd. Don’t worry, be happy (1988). Het lijkt me echter dat de aanzegging van geluk eerst komt. Hiermee gaat het zoeken naar het koninkrijk van God gepaard. Zoek dat eerst, al het andere ontvang je bovendien. En dus maak je je geen zorgen. Daarbij moet vermeld worden dat McFerrin zijn variant weer van de Indiase mysticus Meher Baba (1894-1969) had. En dat ook deze wijsheidsleraar eraan vooraf liet gaan dat je je best moest doen, en er de belofte van zijn liefde aan toevoegde.

Beiden, Merwan Irani die Baba werd genoemd, en Jezus die God abba (vader) noemde, beschikten kennelijk aan een overschot aan liefde en konden daarvan uitdelen. Wanneer je je geliefd voelt, valt alles lichter. Dan maak je je om aanzien niet druk. Mijn vader had gelijk: dat is inderdaad een vrolijke boodschap. Met dank voor de bloemen, om met die andere papa te spreken.

Foto: Bobby McFerrin be Happy door Steve Jurvetson (CC BY 2.0)